Sửa Nghị định số 60/2021/NĐ – CP: Gỡ vướng trong thực tế triển khai tự chủ với đơn vị sự nghiệp công lập

Ngày 21/6/2021, Chính phủ ban hành Nghị định số 60/2021/NĐ-CP về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập. So với các Nghị định trước đây, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP đã có những thay đổi căn bản, trao quyền tự chủ về tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập (SNCL), đồng thời, khuyến khích đơn vị SNCL đủ điều kiện thực hiện cổ phần hoá. Tuy nhiên, quá trình triển khai Nghị định này trên thực tế cũng đã phát sinh một số vướng mắc, đòi hỏi phải sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Ảnh minh hoạ. Nguồn: Internet

Trao quyền tự chủ cho đơn vị SNCL

Triển khai thực hiện Nghị quyết số 19/NQ-TW ngày 25/10/2017 về tiếp tục đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoat động của các đơn vị sự nghiệp công lập và Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 21/5/2018 về cải cách chính sách tiền lương đối với cán bộ, công chức, viên chức, lực lượng vũ trang và người lao động trong doanh nghiệp, Bộ Tài chính đã chủ trì phối hợp với các Bộ, ngành liên quan trình Chính phủ ban hành Nghị định số 60/2021/NĐ-CP về cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập.

Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ra đời đã cụ thể hoá chủ trương, định hướng về cải cách tiền lương theo Nghị quyết số 19-NQ/TW và Nghị quyết số 27-NQ/TW. Theo đó, sửa đổi về cơ chế tính toán, chi trả tiền lương, tạo động lực khuyến khích đơn vị SNCL khai thác nguồn thu, nâng cao mức độ tự chủ tài chính.

Trước đây, Nghị định số 16/2015/NĐ-CP quy định đơn vị SNCL chi trả tiền lương theo ngạch, bậc, chức vụ và các khoản phụ cấp do Nhà nước quy định đối với đơn vị sự nghiệp công (không phân biệt đơn vị tự bảo đảm kinh phí hoạt động và đơn vị do ngân sách nhà nước hỗ trợ một phần hay hỗ trợ toàn bộ chi phí hoạt động). Việc chi trả thu nhập tăng thêm của người lao động sẽ căn cứ kết quả hoạt động tài chính trong năm (sau khi tính toán cân đối chênh lệch thu, chi, nộp thuế cho nhà nước theo quy định). Do đó chưa khuyến khích đơn vị SNCL và người lao động tăng cường khai thác nguồn thu ngoài ngân sách nhà nước.

Thực hiện định hướng đổi mới theo Nghị quyết số 19-NQ/TW, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP quy định phân loại các đơn vị sự nghiệp công lập theo mức độ tự chủ khác nhau về tài chính. Đối với đơn vị đã tự chủ về tài chính, trả lương theo kết quả hoạt động. Đối với đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên, thực hiện trả lương theo ngạch, bậc, chức vụ và các khoản phụ cấp theo quy định hiện hành. Đối với phần tăng thu, tiết kiệm chi, được trích lập các quỹ bổ sung thu nhập và phát triển hoạt động sự nghiệp.

Nghị định số 60/2021/NĐ-CP đã quy định việc phân loại mức độ tự chủ tài chính của đơn vị SNCL trên cơ sở tách bạch rõ hoạt động cung cấp dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước, thực hiện nhiệm vụ phục vụ quản lý nhà nước với hoạt động cung cấp dịch vụ sự nghiệp công không sử dụng ngân sách nhà nước, hoạt động sản xuất kinh doanh, liên doanh liên kết của đơn vị SNCL.

Đối với đơn vị SNCL do ngân sách nhà nước bảo đảm chi thường xuyên, việc giao dự toán chi ngân sách nhà nước trên cơ sở nhiệm vụ được nhà nước giao và thực hiện theo mục tiêu đề ra tại Nghị quyết số 19-NQ/TW (Nghị quyết số 19-NQ/TW đặt mục tiêu đến năm 2025, giảm bình quân 10% chi trực tiếp từ ngân sách nhà nước cho các đơn vị SNCL so với giai đoạn 2016-2020).

Đối với đơn vị SNCL tự bảo đảm một phần chi thường xuyên, ngân sách nhà nước hỗ trợ chi thường xuyên sau khi đơn vị đã sử dụng nguồn thu sự nghiệp để thực hiện nhiệm vụ, cung ứng dịch vụ sự nghiệp công thuộc danh mục dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước.

Góp phần tháo gỡ khó khăn cho các cơ sở khám chữa bệnh

Nghị định số 60/2021/NĐ-CP quy định cụ thể về hoạt động liên doanh, liên kết của đơn vị SNCL, trong đó, quy định cụ thể về hoạt động liên doanh, liên kết thành lập pháp nhân mới và không thành lập pháp nhân mới.

Đồng thời, bổ sung quy định về tự chủ tài chính của đơn vị SNCL trong lĩnh vực y tế – dân số; giáo dục và đào tạo; giáo dục nghề nghiệp. Trong đó, quy định một số nội dung đặc thù trong sử dụng nguồn tài chính và phân bổ, giao dự toán của đơn vị SNCL trong các lĩnh vực này.

Đặc biệt, đối với hai lĩnh vực dịch vụ sự nghiệp công chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số các dịch vụ công là y tế và giáo dục, để khắc phục những bất cập và khuyến khích các đơn vị trong lĩnh vực này đẩy mạnh tự chủ tài chính, Nghị định số 60 đã bổ sung quy định cụ thể nguồn tài chính của đơn vị SNCL theo hướng tách bạch nguồn thu từ hoạt động cung cấp dịch vụ sự nghiệp công thuộc danh mục dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước và nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp (gồm thu từ hoạt động dịch vụ sự nghiệp công; thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh; hoạt động liên doanh, liên kết; thu từ cho thuê tài sản công).

Đối với lĩnh vực y tế, Nghị định số 60 quy định đơn vị được tự chủ trong thuê các đơn vị cung cấp dịch vụ kỹ thuật y tế để đáp ứng yêu cầu chuyên môn trong trường hợp không đủ trang thiết bị thực hiện các dịch vụ theo chức năng, nhiệm vụ được giao; được quyết định mức chi phẫu thuật, thủ thuật theo khả năng tài chính; cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được trích lập Quỹ hỗ trợ khám bệnh, chữa bệnh để hỗ trợ đối tượng chính sách thuộc hộ nghèo, cận nghèo hoặc gia đình có khó khăn, tuỳ theo khả năng nguồn tài chính. Đồng thời, quy định cụ thể phân bổ, giao dự toán đối với đơn vị được giao nhiệm vụ cung cấp dịch vụ y tế dự phòng, nâng cao sức khoẻ, dân số, an toàn thực phẩm thuộc danh mục dịch vụ sự nghiệp công sử dụng ngân sách nhà nước và phân loại mức độ tự chủ tài chính của Trung tâm y tế đa chức năng. Như vậy, có thể thấy với những quy định thông thoáng này đã có thể tháo gỡ được khó khăn của các cơ sở khám chữa bệnh hiện nay, cơ sở có thể thực hiện thuê dịch vụ kỹ thuật y tế theo quy định trên để đảm bảo trang thiết bị khám, chữa bệnh đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của người bệnh hiện nay.

Đối với lĩnh vực giáo dục đào tạo, giáo dục nghề nghiệp, Nghị định số 60 quy định cụ thể nguồn tài chính có tính chất đặc thù của lĩnh vực: kinh phí thực hiện chính sách miễn, giảm học phí; hỗ trợ chi phí học tập; chính sách hỗ trợ khác cho học sinh, sinh viên; thu học phí theo quy định của pháp luật; thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ.

Vướng mắc từ thực tiễn

Không thể phủ nhận rằng, Nghị định số 60/2021/NĐ-CP ra đời đã trao quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp công lập khi quy định cụ thể, rõ ràng hơn về nguồn tài chính của đơn vị SNCL, tách rõ nguồn thu hoạt động sự nghiệp công, đặc biệt, đối với hai lĩnh vực dịch vụ sự nghiệp công chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số các dịch vụ công là y tế và giáo dục.

Tuy nhiên, thực tế triển khai Nghị định đã phát sinh một số vướng mắc. Năm 2020-2021, dịch Covid-19 ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình hình kinh tế xã hội, nguồn thu của các đơn vị SNCL bị ảnh hưởng rất lớn, đặc biệt là lĩnh vực y tế và lĩnh vực đào tạo, giáo dục nghề nghiệp. Việc đánh giá tình hình thực hiện phương án tự chủ của giai đoạn trước nhằm đề xuất phương án tự chủ cho giai đoạn tới không đảm bảo tính đầy đủ, khách quan, từ đó, ảnh hưởng đến việc xác định mức độ tự chủ của các đơn vị trong thời kỳ ổn định tiếp theo.

Điều 29 Nghị định 60/2021/NĐ-CP được xây dựng trên cơ sở kế thừa quy định tại khoản 2 Điều 32 Luật Giáo dục Đại học. Theo đó, quyền tự chủ của cơ sở giáo dục đại học gồm tự chủ trong học thuật, hoạt động chuyên môn, tổ chức và nhân sự, tài chính và tài sản. Việc Điều 29 Nghị định 60/2021/NĐ-CP quy định về điều kiện tự chủ nói chung của cơ sở giáo dục đại học sẽ dẫn đến vướng mắc trong quá trình thực hiện.

Mặt khác, qua một thời gian triển khai Nghị định 60/2021/NĐ-CP cho thấy, quy định về cách xác định trích nguồn kinh phí thực hiện cải cách tiền lương tại Nghị định này không còn phù hợp thực tế. Thực tế nhiều đơn vị thừa nguồn cải cách tiền lương nhưng thiếu nguồn đảm bảo chi thường xuyên.

Khoản 4 Điều 35 Nghị định số 60/2021/NĐ-CP quy định lộ trình chuyển đổi 30% số lượng đơn vị sự nghiệp công nhóm 3 tương ứng với từng mức độ tự bảo đảm chi thường xuyên mang tính pháp lệnh, bắt buộc phải triển khai. Tuy nhiên, trên thực tế, việc quy định chi tiết việc chuyển đổi số lượng đơn vị gặp nhiều khó khăn do mức độ tự chủ của các đơn vị nhóm 3 có thể sẽ thay đổi hằng năm phụ thuộc vào tình hình tài chính của đơn vị…..

Trước tình hình đó, Bộ Tài chính đã báo cáo Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ về các khó khăn trong quá trình thực hiện Nghị định số 60/2021/NĐ-CP và đề xuất Thủ tướng Chính phủ cho phép các đơn vị SNCL được tiếp tục thực hiện phương án tự chủ đã được duyệt đến hết năm 2022. Đồng thời, Bộ Tài chính cũng cho rằng, việc nghiên cứu, trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều tại Nghị định số 60/2021/NĐ-CP là cần thiết và phù hợp với thực tiễn.

HP